Verkefnahugmyndir
Plöntur
Smádýr á landi
Lífveruleit
- Hegðun fugla á haustin (aukin fæðuöflun, hópflug).
- Vetrarbúningur dýra (t.d. vetrarhár hesta, sumar fuglategundir breyta um fjaðraham).
- Smádýralíf að hausti (sjáanleg smádýr, sjáanlegar tegundir og þær sem ekki sjást lengur, hvar er þau að finna - í jarðvegi, eða annars staðar?
Bylgjur og öldur á vatni
· Bráðnun, storknun, uppgufun og þétting.
· Hringrás vatns.
Unnið af Ólafi Jósefssyni 2018
Plöntur
- Plöntusöfnun: nemendur safna þeim hvenær sem er að sumarlagi, en einnig er hægt að gera það að hausti til eftir að skólastarf er hafið, þær eru svo þurrkaðar og unnið er með þær í skólanum.
- Plöntugreining: nemendur velja fjölbreyttar plöntur úr mismunandi plöntuhópum og tegundagreina þær, með aðstoð plöntugreiningabóka og/eða -vefja.
- Nemendur finna út hvaða plöntuhópum þær tilheyra og hvað einkennir hvern þeirra.
- Nemendur finna dæmi um einærar og fjölærar plöntur og nýta svo heimildir til að útskýra muninn.
- Nemendur lýsa ljóstillífun.
- Nemendur safna plöntum sem vaxa á mismunandi stöðum, svo sem í skógi, á árbakka, á mel, á hverasvæði o.s.frv. og finna heimildir til að útskýra muninn, lýsa vaxtaaðstæðum þeirra, hvers vegna þær vaxa þar sem þær fundust o.s.frv.
- Nemendur útskýra sambýli og samhjálp plantna með aðstoð heimilda.
- Nemendur teikna útskýringamyndir af plöntum sem tilheyra mismunandi hópum plantna.
- Nemendur setja upp plöntusafn og skrá eftirfarandi upplýsingar fyrir neðan plöntuna:
- Ætt plöntunnar
- Latneskt heiti plöntunnar
- Íslenskt heiti plöntunnar
- Fundarstað og dagsetning fundar
- Finnanda
- Greinanda
- Nemendur velja sér tré, með yngri nemendur má velja bekkjartré, og merkja það með mislitum borðum. Fylgst er með trénu allt árið og þeim breytingar sem það verður fyrir með hverri árstíð.
- Nemendur fjalla nánar um það, svo sem með því að kynna ár í líf lauftrés, ofl.
- Nemendur fjalla um barrtré, t.d. eina íslenska barrtréð Eini, ofl.
- Nemendur finna eins marga flokkar trjáa og hægt er á mismunandi svæðum, tegundagreina þau, leita heimilda um mismun, velta fyrir sér vaxtaskilyrðum, útskýra ljóstillífun, ofl.
- Nemendur finna heimildir um myndun og dreifingu fræja.
- Nemendur týna fræ sem dottið hafa af trjám, skoða, teikna upp og leita heimilda um mismun þeirra.
- Nemendur vinna áfram með fræin, setja þau í moldarbakka úti og fylgjast með því þegar þau brotna niður yfir veturinn. Að vori hafa þau spírað og hægt er að gróðursetja plönturnar.
- Nemendur skoða mismunandi trjástofna, afla sér heimilda og fjalla um muninn, velta fyrir sér mismunandi áferð, gildleika, árhringjum ofl.
- Nemendur skoða mismun á laufblöðum og barrnálum, teikna, finna heimildir um mismuninn ofl.
- Nemendur finna heimildir um þau áhrif sem skógur hefur á umhverfið.
- Nemendur afla heimilda og fjalla um þátt trjáa (og plantna) í tengslum við Gróðurhúsaáhrif.
Smádýr á landi
- Nemendur leita smádýra á mismunandi stöðum/úr ólíkum búsvæðum:
- Af jarðvegsyfirborði: Leita t.d. að smádýrum undir steinum.
- Af trjám: Hrista trjágreinar yfir lak eða álíka til að ná smádýrum.
- Úr jarðvegi:
- Með því að skera út stykki úr jarðveginum og kanna hvort jarðvegslífverur leynast í torfusýni.
- Með smádýragildru(m) sem hafa verið úti í sólarhring eða jafnvel yfir helgi.
- Áfram er svo unnið með sýnishornin í kennslustofunni og leitast við að svara nokkrum lykilspurningum, svo sem:
- Hversu marga hópa smádýra fannstu?
- Hvað kallast þeir?
- Hver eru einkenni hvers hóps sem fannst?
- Takið fram lögun og gerð skynfæra, munnlima, byggingu útlima, bols og höfuðs.
- Hvernig hentar tiltekin líkamsbygging því umhverfi sem dýrið býr í?
- Teikna skýringarmynd, t.d. af 2 ólíkum tegundum.
- Hvert er hlutverk lífverunnar í sínu vistkerfi?
- Teikna upp dæmi af fæðuvef í jarðvegsbúsvæði eða fæðuvef úr trjábúsvæði.
- Nemendur afla heimilda um fjölbreytileiki smádýra, aðlögun þeirra að umhverfinu og tengsl þeirra við aðrar lífverur.
- Tegundagreining: nemendur leita að fuglum, skrifa hjá sér og/eða taka ljósmyndir eða vídeó af þeim og tegundagreina svo með aðstoð bóka og/eða vefsíðna.
- Nemendur fara í fuglaskoðun á mismunandi stöðum/á ólíkum búsvæðum og leitast við að svara nokkrum lykilspurningum, svo sem:
- Hvaða og hvers konar búsvæði er valið?
- Hvaða fugla og fuglategundir sáuð þið?
- Hvar sáust þeir?
- Hvert er samfélag fuglanna?
- Hvað einkennir tegundasamsetninguna?
- Hvaða fugl/fuglahópur virtist vera ráðandi?
- Af hverju ætli það sé?
- Sástu fugla eða fuglategund sem þú bjóst ekki við að sjá?
- Nemendur leita heimilda og útbúa umfjöllun/kynningu á fugli/fuglum, svo sem mismunandi tegundir, flokkar, fæði/æti, fætur, útlitseinkenni, nöfn, hamskipti, stærð, hreiður o.s.frv.
- Nemendur nota rannsóknarspurningar við umfjöllun/kynningu á fugli, svo sem hvernig hjálpa fuglar, t.d. þrestir trjám?
Lífveruleit
- Nemendur leita að lífverum á mismunandi stöðum/á ólíkum búsvæðum og leitast við að svara nokkrum lykilspurningum, svo sem:
- Hvaða lífverur fannstu á hverjum stað?
- Var munur á tegundum eftir því hvar þær fundust?
- Hvaða fylkingu tilheyra þær?
- Var gróðurinn mismunandi?
- Af hverju ætli það sé?
- Sáust dæmi um mismunandi fæðuvefi?
- Ólífræna þætti
- Frumframleiðendur
- Neytendur
- Sundrendur
- Nemendur skoða hvernig lífverur aðlaga sig að kulda og breyttum aðstæðum sem fylgja vetri og hausta fer.
- Nemendur skoða þær breytingar sem verða á starfsemi/hegðun lífvera á hverri árstíð og miða að því að aðlaga þær að árstíðabundnum breytingum.
- Möguleg viðfangsefni:
- Hegðun fugla á haustin (aukin fæðuöflun, hópflug).
- Vetrarbúningur dýra (t.d. vetrarhár hesta, sumar fuglategundir breyta um fjaðraham).
- Smádýralíf að hausti (sjáanleg smádýr, sjáanlegar tegundir og þær sem ekki sjást lengur, hvar er þau að finna - í jarðvegi, eða annars staðar?
Bylgjur og öldur á vatni
- Nemendur fara niður að Varmá með myndavél og finna dæmi um eftirfarandi fyrirbæri í ánni:
- Bylgjuhraða
- Endurvarp bylgju
- Bylgjubrot
- Bylgjubeygju
- Samliðun bylgna
- Nemendur taka ljósmyndir en miklu frekar vídeó sem sýnir betur það sem fyrir augu ber og útskýra hvernig fyrirbærið birtist á myndunum/myndskeiðunum.
- Nemendur finna heimildir um mismunandi ham efnis, hamskipti, áhrif varmaorku á hamskipti og hringrásir vatns, sérstaklega eftirfarandi hugtök:
· Bráðnun, storknun, uppgufun og þétting.
· Hringrás vatns.
- Nemendur finna dæmi um þessi fyrirbæri í umhverfinu (einnig er hægt að vinna þetta verkefni sem tilraunir í skólastofunni).
- Vatn sem frýs: t.d. grunnur pollur, eða vatnsflaska í frysti.
- Klaki bráðnar: t.d. þegar pollurinn þiðnar, eða flaskan er tekin úr frystinum og jafnvel sett nálægt ofni eða opnum glugga.
- Uppgufun vatns: hverir, eða vatnsglas/opin flaska með vatni í sett á ofn.
- Aðrar útfærslur og tilraunir:
- Hringrás vatns í skólastofunni: Heitt vatn er sett í glerílát með plasti yfir og plastinu er ýtt niður yfir miðju glerílátinu (stundum er annað minna glas sett á botninn á stóru glerskálinni til að safna vatnsdropum). Fylgst er með vatninu gufa upp, þéttast á plastinu og mynda dropa sem detta niður = Hringrás vatns!
- Hamskipta „dagbók“. Finna dæmi um hamskipti og hringrás vatns í umhverfinu, jafnt innan- sem utandyra. Best að taka myndir/myndskeið.
- Nýting vatns í húsum: skoða íbúðarhús, skólann, kalt vatn frá Vatnsveitu Hveragerðis, heitt vatn frá Hitaveitu Reykjavíkur. Skoða inntök, leiðslur/rör, krana, vaska, niðurföll, rennur ofl. í þeim dúr. Hvaðan kemur vatnið, hvernir fer það til notenda, hvar fer það inn og hvernig er því beint um bygginguna og hvernig er það nýtt. Með öðrum orðum: hvaðan kemur vatnið, hvernig er það notað og hvert fer það síðan?
Unnið af Ólafi Jósefssyni 2018